Tập nói

Tự nhiên sinh ra và tự nhiên sẽ biết nói, không cần phải tập, không cần phải dạy. Ấy vậy mà tự nhiên dân ta bị câm từ bao giờ nhỉ. Có thể là do chiến tranh, chiến tranh là bất thường thành ra chỉ được hành động, nói gì thì chỉ có một số ít người đại diện là được rồi. Từ đó thành thói quen, khi đi học nếu nói thì thành ra mất trật tự, ở nhà mà nói thì người lớn nói là hỗn, đến cơ quan mà nói thì vi phạm kỷ luật phát ngôn, ra ngoài đường mà nói thì bọn trộm cướp nó đe dọa rạch mặt. Thế là để yên thân thì tất nhiên là không nên nói, không nói, không biết nói, sợ nói, ai cũng sợ nói sẽ loạn. Thực hư thế nào nhỉ, có phải dân ta bị câm bây giờ đang tập nói trở lại không. Tập nói thì người ta đã tập nhiều rồi, nói để ai cũng khen, nói để được lợi, nói cho mát lòng nhau, nói ra bạc. Phức tạp quá, nói là gì nhỉ ? Nói mà như bài tiết thì cũng kinh lắm, nói như trong mơ thì cũng thấy thế nào ấy, nói sự thật thì không ai nghe (nhàm ), lựa lời mà nói thì thấy khổ quá có khi câm còn hơn. Tất tần tật, chắc không có cách gì khác, người ta sẽ quay về tự nhiên thôi, có mồm thì phải nói, nói tầm bậy tầm bạ thì có khi bị vỡ mồm, nhưng người ta càng ngày càng biết nói, người ta nói cái cần nói, cái phải nói, ai ai cũng hết bị câm thì các nhà đang nắm quyền hãy suy xét cho kỹ. Hết thời bị câm rồi, hết thời bịt miệng rồi, cứ lắng nghe đi rồi sẽ tìm ra cách làm hay. Nếu không thì cứ bịt miệng đi, cứ cấm đi, cứ phạt đi, khi người ta không còn sinh hoạt bình thường như một con người thì người ta hành xử không như một con người nữa. Đừng để một xã hội phải tập nói mới nói được.