Hồ Chí Minh toàn tập - tập 2 - Lịch sử cách mệnh Nga (trích)

l. Nguyªn do c¸ch mÖnh Nga tõ ®©u ra?

Nga lµ mét n­íc rÊt réng, nöa n»m vÒ ch©u ¸, nöa n»m vÒ ch©u ¢u. D©n Nga h¬n 90 phÇn lµ d©n cµy, kh«ng ®Çy l0 phÇn lµ thî thuyÒn. Khi trưíc theo chÕ ®é n«ng n«, nghÜa lµ bao nhiªu ®Êt ruéng vµ d©n cµy ®Òu ë d­íi quyÒn ®Þa chñ. §Þa chñ xem n«ng n« như sóc vËt, nã cho sèng ®ưîc sèng, nã b¾t chÕt ph¶i chÕt, khi nã cÇn tiÒn, th× nã ®em n«ng n« ®i b¸n như b¸n tr©u b¸n bß. N«ng d©n kh«ng ®­îc bá xø nµy qua xø kh¸c.

Chõng nöa thÕ kû thø 19, tư b¶n míi h¬i ph¸t ®¹t, nã võa më lß m¸y, nã cÇn ngưêi lµm c«ng, nã míi vËn ®éng bá chÕ ®é n«ng n« ®Ó cho d©n cµy tíi lµm víi nã, ®Õn n¨m 1861, chÕ ®é n«ng n« míi bá.

Tư b¶n míi vµ ®Þa chñ tõ ®Êy míi sinh hiÒm khÝch to, mµ phong triÒu c¸ch mÖnh c«ng n«ng còng tõ ®Êy mäc ra.

2. N«ng n« ®ưîc gi¶i phãng råi th× lµm g×?

§ưîc gi¶i phãng råi, ngưêi th× ra thµnh phè lµm c«ng, ngưêi th× ë l¹i lµm ruéng.

§i lµm c«ng th× tiÒn c«ng Ýt, giê lµm nhiÒu, ph¶i lµm n« lÖ cho t­ b¶n, ë l¹i cµy th× ®Êt ruéng Ýt, tr©u bß thiÕu, ph¶i chÞu lßn tôi phó gia1). D©n tiÕng tù do tuy ®ưîc, kú thùc cø kiÕp n« lÖ: ngưêi thî th× cùc khæ, d©n cµy còng ch¼ng s­íng h¬n.

Nh÷ng ngưêi cã lßng c¸ch mÖnh th× lËp ra ®¶ng ®Ó liªn hiÖp d©n cµy l¹i, nhưng mµ kh«ng chó ý ®Õn thî thuyÒn.

N¨m 1875 míi cã ®¶ng c¸ch mÖnh gäi lµ "C«ng nh©n gi¶i phãng”.  N¨m 1878 l¹i cã mét ®¶ng míi gäi lµ "C«ng ®¶ng".

Nh­ng hai ®¶ng Êy ng­êi Ýt søc hÌn, l¹i bÞ ChÝnh phñ b¾t bí nhiÒu, sau ho¸ ra ®¶ng kÞch liÖt, chØ lo ®i ¸m s¸t vua vµ c¸c quan.

3. KÕt qu¶ hai ®¶ng Êy ra thÕ nµo?

¸m s¸t lµ lµm liÒu, vµ kÕt qu¶ Ýt, v× giÕt th»ng nµy cßn th»ng kh¸c, giÕt sao cho hÕt? C¸ch mÖnh th× ph¶i ®oµn kÕt d©n chóng bÞ ¸p bøc ®Ó ®¸nh ®æ c¶ c¸i giai cÊp ¸p bøc m×nh, chø kh«ng ph¶i chØ nhê 5, 7 ng­êi giÕt 2,3 anh vua, 9,10 anh quan mµ ®ưîc. Hai ®¶ng Êy tuy hy sinh hÕt nhiÒu ngưêi, lµm ®­îc nhiÒu sù ¸m s¸t oanh liÖt, nh­ng v× ®i sai ®­êng c¸ch mÖnh, kh«ng cã søc d©n chóng lµm nÒn, cho nªn bÞ ChÝnh phñ trÞ m·i ®Õn nçi tan.

N¨m 1883, «ng Plªkhanèp lËp nªn ®¶ng “Lao ®éng tù do"⁵⁶. §¶ng nµy tæ chøc theo c¸ch «ng M· Kh¾c T­1) d¹y, nghÜa lµ liªn hiÖp c¶ d©n cµy vµ thî thuyÒn lµm c¶ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ c¸ch mÖnh.

---